1-NJİ DERS:HARPLAR , SESLER ,ÝAZYLYŞY WE OKALYŞY
Türkmen
diliniň täze elipbiýi:
Türkmen diliniň elipbiýinde jemi otuz
sany harp bardyr.Olaryň ýazylyşy şeýledir:
A ,a ,B ,b ,Ç ,ç ,D ,d ,E ,e ,Ä ,ä ,
F ,f ,G ,g ,H ,h ,İ ,i ,J ,j ,Ž ,ž ,K ,
k ,L ,l ,M ,m ,N ,n ,Ň ,ň ,O ,o ,
Ö ,ö ,P ,p ,R ,r ,S ,s ,Ş ,ş ,T ,t ,
U ,u ,Ü ,ü ,W ,w ,Y ,y Ý ,y ,Z ,z.
Harplaryň
aňladýan sesleriniň okalyşy:
A ,a sesiniň aýdylyşy: Bellik:Bu ses gysga we uzyn
aýdylýar:gysgasy:A ,a; uzyny:A
,a bilen belleniljekdir!
Agaç
,açar ,alma ,armyt ,alty , altmyş , Aşgabat , Altynasyr , Atamyrat
, Akdepe , ak , ala ,adam , ada , az...
SURATLAR WE
ATLAR:
1.ary(arynyň
suraty)
2.alma(almanyň
syraty)
3.agyz(agzyň
syraty)
4.açar(açaryň
syraty)
5.armyt(armydyň
syraty)
6.adam(adamyň
syraty)
7.alty
(altylyk sanyň syraty)
8.altmyş(altmyşlyk
sanyň syraty)
9.aýna(aýnanyň
syraty)
10.awtobus(awtobusyň
syraty)
11.at(atyň
syraty)
12.aýak(aýagyň
syraty)
13.aýakgap(aýakgabyň
syraty)
►Aman
alma aldy.Ata armyt alýar.Azat alty ýaşynda.Magtymguly türkmeniň beýik şahyrydyr.
♥*Alnyňa
ak gün dogsun!
♥*Altyn
alma alkyş al!
♦♦♦Agzybire taňry biýr ,agzalany gaňry
biýr.
♦♦♦Altyn alma ,alkyş al!
B ,b
sesiniň aýdylyşy:Bellik:Bu ses iki hili
aýdylýar.Söz içinde
,çekimli sesiň arasynda “w”
sesine meňzeş aýdylýar.
Biz ony b
bilen görkezjekdiris!
Baýdak ,bal ,bala
,bazar ,badamjan ,baba ,oba ,barmak(at) ,barmak(işlik) , Baýram , Berdi ,
Balkanabat , Bereket , Bäherden ,
Büzmeýin , Baýramaly...
SURATLAR WE
ATLAR:
1.baýdak(baýdagyň
suraty)
2.balak(balagyň
suraty)
3.balyk(balygyň
suraty)
4.bugdaý(bugdaýyň
suraty)
5.börek(böregiň
suraty)
6.börük(börügiň
suraty)
7.böwrek(böwregiň
suraty)
8.bugra(bugranyň
suraty)
9.bilezik(bilezigiň
suraty)
Baýdak baýramy
,Baýram oba gitdi.Ol obadan ertir geler.Azat bazardan baklajan aldy.Başam barmak baş getir , süýem barmak süýt
getir ,orta barmak ok atar ,ogulhajat
oturar ,külembike kül atar.
♥*Baýramyň
gutly bolsun!
♥*Bagryňyz
badaşsyn!
♦♦♦Bilegi ýogyn birini ýykar ,bilimi
bolan-müňini.
♦♦♦Bir okana bar ,bir-de dokana.
Ç ,ç
sesiniň aýdylyşy:Bellik bu ses söz başynda we söz
içinde “ç” sesini berýär ,ýöne “d” ,”j” sesleinden öň
gelende “ş” bilen bilelikde aýdylýar.Bu ýagdaýy
soňra aýratyn öwreneris.
Çaga ,çörek
,çüý ,çekiç ,çemçe ,çanak
,çokaý ,çaryk ,çagyl ,çopan ,çoluk ,Çary ,Çemen ,Çörli...
1.çörek(çöregiň
suraty)
2.çaga(çaganyň
suraty)
3.çokaý(çokaýyň
suraty)
4.çaryk(çarygyň
suraty)
5.çabyt(çabydyň
suraty)
6.çanak(çanagyň
suraty)
7.çemçe(çemçäniň
suraty)
8.çekiç(çekijiň
suraty)
9.çüý(çüýüň
suraty)
Çaga çörek
aldy.Çary ussa çekiç bilen agaja
çüý kakdy.Çörli çopan
çolugyny oba iberdi.Çemen eiline
çemçe aldy.Türkmeniň tamdyr çöreginiň tagamy agzyňdan gitmez.
♥*Çagalaryňa
guwan!
♥*Çöreregiň
bereketli bolsun!
♦♦♦Çekseň zähmet ,ýagar rehnet.
♦♦♦Çekişmedik-bekişmez.
D ,d
sesiniň aýdylyşy:Bellik:Bu ses söz başynda we söz
ortasynda ulanylýar.Söz
soňunda türkmen sözlerinde ulanylmaz.Käwagt “l ,n ,z”seslerinden soň
gelende ,”d” sesi şol seslere meňzeýär we şol görnüşde hem
aýdylýar.Bu
ýagdaýy soňra aýratyn öwreneris.
Düýe ,deňiz , derýa , durna ,dutar ,dokuz ,dört , don ,dolak
,doňuz ,dogan ,dost , dokma
,degirmen ,daş ,daş , dag ,depe , dere , diş , Durdy ,Döndi
,Döwlet ,Durun ,Daşoguz ,Darganata...
1.dutar(dutaryň
suraty)
2.darak(daragyň
suraty)
3.düýe(düýäniň
suraty)
4.durna(durnanyň
suraty)
5.dolak(dolagyň
suraty)
6.doňuz(doňzuň
suraty)
7.don(donuň
suraty)
8.daş(daşyň
suraty)
9.derýa(derýanyň
suraty)
10.deprek(depregiň
suraty)
Düýe çaly
, Amyderýanyň suwy ,Durdy dutar
çalýar.Degirmeniň daşy ,Döndi dokma dokaýar.Döwlet
diş doktory , Garaşsyz Türkmenistan döwleti ,Dogduk diýarym...
♥*Döwletiň
yrylmasyn!
♥*Düşümli
bolsun!
♦♦♦Dostuňy saklama ,nepden galmasyn ,duşmany saklama
,syryň bilmesin.
♦♦♦Dil görki-söz ,ýüz görki-göz.
E ,e
sesiniň aýdylyşy:Bu ses sözüň başynda ,ortasynda
we soňunda gelip biler.Käwagt soň soňunda gelen söze goşulma
goşulanda ,“e” sesi “ä” sesine
öwrüler.Bu ýagdaýy soňra aýratyn öwreneris.
Elek ,el ,ellik ,elli(50) ,eje ,ene ,ejeke ,eneke ,ekmek(at) , ekmek bişirmek ,ekmek(işlik)ekin ekmek ,eşek , Ene , Esen ,
Eziz , Enegül , Ejegül ,Esenguly
,Ekerem ,Etrek...
1.el(eliň
suraty)
2.ellik(elligiň
suraty)
3.elek(elegiň
suraty)
4.eşek(eşegiň
suraty)
5.emzik(emzigiň
suraty)
6.elli(ellilik
sanyň suraty)
Ene elek bilen un
eledi.Etrekde ejekem ýaşaýar.Ellisini eden bellisini eder.El
görki il gezer.Mergeniň elinde
ellik bar.
♥*Elleriňe
güller bitsin!
♥*Eden
hyzmatyňa taňry ýalkasyn!
♦♦♦Eli bilen eden egni bilen çeker.
♦♦♦Elli gepden belli gep.
Ä ,ä sesiniň
aýdylyşy:Bu ses köplenç uzyn aýdylýar:
Äýnek ,ädik ,älem ,käse ,kädi ,käşir ,Äşe ,Bägül
,Sähet ,Mämmet ,Änew ,Dänew ,
1.äýnek(äýnegiň
suraty)
2.ädik(ädigiň
suraty)
3.äpişge(äpişgäniň
suraty)
4.älemgoşar(älemgoşaryň
suraty)
5.änewiç(änewijiň
suraty)
Mämmet gözüne äýnek dakdy.Sähet ädik aldy.Bägül
käsä çaý guýdy.Äşä
käşir arassalaýar.Käşirli
palaw ,kädili çorba , Biz Änew şäherine gezelenje gitdik
...
♥*Ädimiň
düşümli bolsun!
♥*Ahdine
labyzly bolup ýetişsin!
♦♦♦Äriň ärden parhy bar ,otuz iki nyrhy bar.
♦♦♦Ädikçiniň ädigi bitmez.
F ,f
sesiniň aýdylyşy:Bu ses köplenç alynma sözlerde
ulanylýar:
Fabrik ,fonetika ,fonar ,filosofiýa ,fizika
,Fatma ,Farzad ,Feodr ,Fridrih...
1.fonar(fonaryň
suraty)
2.fotoapparat(fotoapparatyň
suraty)
3.futbol(futbolyň
suraty)
Kakam fabrikde
işleýär.Farzad fizika dersine
taýýarlandy.Fonetika -dildäki seslerini öwredýär.
G ,g
sesiniň aýdylyşy:Bu ses sözüň başynda ,ortasynda
we soňunda hem gelip bilýär.Bu sesiň dürli görnüşde
aýdylyşy bar.Biz muny
geljekde öwreneris.Geliň ,bu sesiň aýdylyşyny öwreneliň:
Garpyz ,gawun
,gaz(at) ,gazmak(işlik)
,galam ,guş ,guşak ,gelin ,gezelenç ,guzy ,goýun ,geçi ,gül(at) ,gülmek(işlik) , gazan ,gamyş
,gulak ,göz ,göwre ,Gurban ,Gutly
,Gülälek ,Geldimyrat(Gellimyrat) ,Gumdag ,Garagum
,Garabekewül , Gowurdak ,Gubdag...
1.galam(galamyň
suraty)
2.göz(gözüň
suraty)
3.goýun(goýnuň
suraty)
4.geçi(geçiniň
suraty)
5.gawun(gawunyň
suraty)
6.garpyz(garpyzyň suraty)
7.gaýçy(gaýçynyň
suraty)
8.gulak(gulagyň
suraty)
9.galkan(galkanyň
suraty)
10.gazan(gazanyň
suraty)
Ata bazardan
garpyz ,gawun aldy(ally).Türkmen gelini(gelni) ,gyzy.Ol gyyň ady-Gülälek.Garagum
çöli ,Gurban Gubadagda ýaşaýar.
♥*Gözüň
aýdyň!
♥*Gazygynda
garrasyn!
♦♦♦Gelen aş diýip gelmez ,turşutmagyl ýüz
,nana mätäç däldir ,söze myhmandyr.
♦♦♦Gazana ýanaşsaň ,garasy ýokar.
H ,h
sesiniň aýdylyşy:Bu ses köplenç söz başynda we söz
ortasynda ulanylýar.Söz
soňunda seýrekdir.Bu barada soň aýratyn öwreneris.
Haly ,horjun
,halwa ,hasyl ,hasap ,Hekim ,Hesel ,Haýdar ,Hemra
,Hatam , Hojambaz...
Mähri ,Märiban
, Bahry-Hazar ,Sähet ,
taryh ,myh ,wah ,ah...
1.haly(halynyň
suraty)
2.horaz(horazyň
suraty)
3.horjun(horjunyň
suraty)
4.hoz(hozuň
suraty)
5.hat(hatyň
suraty)
6.höwürtge(höwürtgäniň
suraty)
7.hyýar(hyýaryň
suraty)
8.hatar(hataryň
suraty)
9.hanjar(hanjaryň
suraty)
10.harman(harmanyň
suraty)
Haly
baýramy ,Hesel haly
dokaýar.Halynyň göli ,Hasaply dost uzak gider.Hetdi bar
,hasaby ýok.
♥*Harmanyňa
bereket!
♥*Her
bir dänäň müň bolsun!
♦♦♦Höwes et ,bes et.
♦♦♦Hasaply dost uzak gider.
İ ,i
sesiniň aýdylyşy: Sözüň dürli ýerlerinde
geilip bilýän bu ses gysga we uzyn aýdylýar:gysgasy:İ ,i;
uzyny:İ ,i bilen belleniljekdir:
İki ,igde ,it ,injir ,bilim ,bir ,ýedi
,ýigit ,iner ,ilik ,dil ,kiçi ,kilim ,kim...
1.igde(igdäniň
suraty)
2.iňňe(iňňäniň
suraty)
3.iki(ikilik
sanyň suraty)
4.it(itiň
suraty)
5.injir(injiriň
suraty)
6.ilik(iligiň
suraty)
İş ,inçe ,ik ,diş ,ir ,giç ,gije ,gündiz(günnüz)...
İlaman ,İlli ,İgdir ,İsa ,Miwegül ,İgdegül...
İlaman injir aldy(ally).Türkmeniň iner ogly.Dil görki söz ,ýüz görki
göz.İki ikiň dört bolar.
♥*Işiňiz
ilerik!
♥*Işiňiz
şowly bolsun!
♦♦♦Ir turan işinden dynar.
♦♦♦Ilim-günüm bolmasa ,aýym-günüm dogmasyn.
J ,j
sesiniň aýdylyşy:Bu ses söz başynda we ortasynda
geler , türkmen sözüniň soňunda ulanylmaz.
Jorap ,jora ,jöwen ,jaň ,jan ,janly(jally) ,Jeren ,Juma ,Jahan...
1.jüýje(jüýjäniň
suraty)
2.jorap(jorabyň
suraty)
3.jöwen(jöweniň
suraty)
4.jaň(jaňyň
suraty)
5.jürlewük(jürlewügiň
suraty)
6.jykyr(jykyryň
suraty)
Jeren bilen Jahan jora.Juma
jorap aldy(ally).Keşt edeliň bu
jahana ,jahanda(jahanna) näler
görüner(görner)...
♥*Janyň
sag bolsun!
♥*Jaý
toýuňyz gutly bolsun!
♦♦♦Jomardyň berenin namart gysganar.
♦♦♦Jüýje güýz sanaşylar.
Ž
,ž sesiniň
aýdylyşy:Bu ses köplenç alynma sözler üçin ulanylýar.Türkmen dilinde ses
ýaňsymalarda seýrek duş
gelýär.
Žurnal
,žiraf ,žýuri
,žargon ,massaž ,tiraž...
Wyždan
,aždarha ,güž-güž
etmek we başga.
K ,k
sesiniň aýdylyşy:Bu ses sözleriň hemme
ýerinde gelip bilýär.
Kelem ,käşir ,kilim ,kaka ,iki ,okamak ,kädi ,kelle ,ilik ,çoluk ,Köpetdag ,Kaka ,Köneürgenç(Könürgenç) ,Köýtendag , Kerim ,Käkilik ,Kadyr ,Kowus ,Kerbaba...
Kadyr Köneürgençde ýaşaýar.Onuň kakasy
käşir ekdi.Kerim Kakadan geldi(gelli).Biz käşirli palaw iýdik...
♥*Kesbiňden
kemal tap!
♥*Köp
ýaşa!
♦♦♦Kyýamat gün goňşudan.
♦♦♦Köp gülen bir aglar.
L ,l
sesiniň aýdylyşy:Bu ses sözleriň hemme
ýerinde gelip bilýär.
Limon ,läle
,legen ,leýlisaç ,alty ,elti ,elek ,ýelek ,kelek ,balak ,el ,gül
,çöl ,gol...
Gully limon
aldy(ally).Leýla läleleri
öwrendi(öwrenni).Halk aýtsa
,galp aýtmaz.
♥*
♥*
♦♦♦Lalyň diline enesi düşer.
♦♦♦Leglegiň gideni görünmez ,geleni görner.
M ,m
sesiniň aýdylyşy:Bu ses sözleriň hemme
ýerinde gelip bilýär.
Manat ,monjuk
,mata ,matal ,müň ,men ,maňyz ,meňiz ,Mamagül ,Meret ,Mele ,Meleguş ,Madaw ,Mämmet ,Maýa , Mamyş
,Magtymguly ,Mollanepes ,Mätäji
,Misgingylyç ,Maşat ,Mürçe...
Maýa monjuk düzdi(düzzi).Men Magtyngulynyň
goşgularyny okadym.Mämmet Madawa gitdi.Meret Mürçeden geldi(gelli).
♥*Maksat-myradyňyza
ýetiň!
♥*Mydama
toý bolsun!
♦♦♦Myhman ataňdan uly.
♦♦♦Müsürde şa bolanyňdan ,öz ýurduňda
geda bol.
N ,n
sesiniň aýdylyşy:Bu ses sözleriň hemme
ýerinde gelip bilýär:
Nar ,nakyl
,näme ,nama ,narpyz ,nogul ,nagyş
,nähili ,ini ,sen ,çemen
,ýaman ,saman ,gan ,jan ,nan ,don ,un...
Narly ,Nurly ,Nurmuhammmet ,Nargül
,Näzli ,Nobatguly ,Nury ,Nyýaz ,Nowruz...
Nurly Narlynyň
dogany.Biz Nowruz baýramyny belleýäris.Nargülüň köýnegi nagyşly.Nurmuhammet Tejende (Tejenne) doguldy( dogully).
Ň ,ň sesiniň aýdylyşy:Bu ses
bilen başlanýan söz
Türkmençede ýokdur.Sözüň
ortasynda we soňunda geler:
İňňe ,ýeňňe ,teňňe
,töňňe ,gaňňa ,çeňňek...
Diňe ,men(maňa) ,sen (saňa) ,ol (oňa)
,maňyz ,deňiz ,meňiz ,ýaňak ,eňek
,ýeň ,doň ,geň ,taň ,daň ,öň ,soň
,oň(bolsun)...
Mergen maňa maňyz berdi.Çeňňek bilen
balyk tutduk.Tutýan toýuň oň bolsun!
O ,o
sesiniň aýdylyşy:Bu ses uzyn we gysga aýdylyp
,köplenç ,sözleriň birinji bognunda ýazylýar:
Orak(orok) ,odun
,ot , ot , ok ,okuw ,okuwçy
,oglan(oglon) ,owlak(owlok) ,oba(obo) ,otuz ,on ,on üç ,on müň
,Oguz , Oraz , Otuz ,Orazgül ,Ogulgül ,Ogultäç ,Oraztäç ,Osman ,Orazgeldi(Orazgelli) ,Orazdurdy ,Oglanly(Oglolly)....
Oraz orok
bilen ot ordy.Orazgül okuwçy.Ol gowy
okoýar.Osmanyň ogly
,Ogulgülüň dogony...
♥*Oýunçy
utsut!
♥*Ogul
ýaşy uzyn bolsun!
♦♦♦Ody özüňe bas ,ötmese-kesekä.
♦♦♦Oglana ýumuş buýur ,yzyndan özüň
ýüwür.
Ö ,ö
sesiniň aýdylyşy: Bu ses uzyn we gysga aýdylyp
,köplenç ,sözleriň birinji bognunda ýazylýar:
Ördek(ördök) ,öküz ,öý , öten(ötön)
,öwünmek(öwünmök) ,öwüt ,ösmek(ösmök) ,örmek(örmök) öýken , (öýkön) , önüm
, öri(örü) ,öz ,ökde(ökdö) ,Öwez(Öwöz) ,Öwezgeldi(Öwözgelli) , Ödegeldi(Ödögelli)
Öwez(Öwöz) öten
(ötön) ýyl öýlendi.Ol ökde(ökdö) gurluşykçy(gurluşukçy).Ökdeden
(ökdödön) öwrenmek (öwrönmök)gerek.Öküzler(öküzlör) örüden (örüdön) geldiler
(gelliler)...
♥*Öwez
ogluny bersin!
♥*Ömrüňe
bereket!
♦♦♦Öl agajy egmegin ,degmedige degmegin.
♦♦♦Özüni öweniň tanapy çüýrük.
P ,p
sesiniň aýdylyşy:Bu ses sözleriň hemme
ýerinde ulanylýar.
Pil ,pil ,pul
,pudak (pudok) ,pisse ,para
,parça ,pyçak ,peýnir
,peýda ,pälwan ,pähim ,paýhas ,gapy
,gulpak(gulpok) , depe , deprek ,gapak ,sapak ,gap ,däp ,düýp ,çöp ,gep ,sap ,sap(arassa) ,Perman ,Pirli ,Pürli(Pürlü) ,Pygam ,Pälwan...
Perman pil bilen ýer depdi.Pürli(Pürlü)
gapyny ýapdy.Saparmyrat Türkmenbaşynyň pähim-paýhaslarynnan sapak alalyň!Pälwan peýnir
iýdi.
R ,r
sesiniň aýdylyşy:Bu ses söz başynda az ulanylýar.Köplenç söz ortasynda we söz
soňunda işjeň ulanylar. Söz başynda gelse-de ,gepleşikde öňüne
çekimli gpşulyp aýdylýar.
Radio(yradiýo) ,reňk(ireňk) ,razy (yrazy) ,röwşen
(üröwşön) , roman(uroman) ,
Rejep(İrejep=Erejep) ,Rahman
(Yrahman)...
Ary ,dary ,gary ,garry ,sary ,däri ,dury ,iri ,böri(börü) ,bary ,biri;dar ,kär ,bir ,görmek(görmök) ,durmak(durmok) ,bermek , armak ,irmek ,ormak(ormok) ,sermek...
Rejep(İrejep) roman
(uroman) okaýar (okoýar).Rahman taryh
kitaplaryny (kitaplarny) köp okady(okody)...
♥*Rugasat
etseňiz ,turmakçy bolýarys?!
♥*Ruhy
şat bolsun!.
♦♦♦
♦♦♦
S ,s
sesiňiň aýdylyşy:Bu ses sözleriň hemme
ýerinde ulanylýar.
Sagat ,selin
,syçan ,sygyr ,sygyr ,sen ,san ,sol(solmok) ,sol ,sag(sagmak) ,sag (sagdyn;soluň
tersi); desse ,pisse ,ussa (usso) ,gassap
,ussat ,ses ,bes ,pos ,gas(gasmak)
,kes ,ösmek(ösmök) ,tesmek;Senem ,Serdar
,Sapa ,Sary ,Seýit ,Sona (Sono) ,Sülgün ,Sähra ,Saýat ,Sakar ,Sakarçäge ,Serhetabat...
Sagat sekiz
,seniň (seň) işe gitmeli
wagtyň boldy(bolly).Sona(Sono) sagadyna
seretdi.Senem Saýada gitdi.Seýit Serdardan geldi(gelli)...
♥*Sabyr
et!
♥*Söwdaňyz
kuşat!
♦♦♦Soňky tüýkülik sakal ezmez.
♦♦♦Süýtde agzy bişen suwy üfläp içer.
Ş ,ş
sesiniň aýdylyşy: Bu ses sözleriň hemme
ýerinde ulanylýar.
Şetdaly ,şänik
,şapak ,şaly ,şagal ,şugundyr(şugunnur) ,şemal ,şor ,şek ,şer ,şärik
,şugul;goşar(goşor) ,ýowşan (ýowşon) , towşan(towşon) ,
ýumşak(ýumşok) ,baş ,baş(ýara)
,bäş ,boş ,hoş ,huş ,diş ,ýaş...Şatlyk ,Şemşat ,Şöhrat...
Şemşat şetdaly iýdi.Şetdalynyň
şänigi ,Şöhradyň dişi agyrýar.Uşak
(Uşok) aga bäş sany towşan(towşon) tutup getirdi.Şeker daýza Şatlygyň ejesidir.Ol Şatlyga hemişe ýagşy öwütler (öwütlör) berýär...
♥*Şanyň-şöhradyň
artsyn!
♥*Şükür
ediň!
♦♦♦Şägirt halypadan ozdurmasa ,kär ýiter.
♦♦♦Şermende şerden gaýtmaz.
T ,t
sesiniň aýdylyşy: Bu ses sözleriň hemme
ýerinde ulanylýar.
Towşan(towşon) ,towuk ,tokly ,torum ,toý ,taý ,taý
,tor ,tör ,tur(turmok) ,tiz ,toz (tozmok) , toz (tot-toz) ;gaty ,tuty ,kötek (kötök);dört ,ört ,dürt ,ýyrt ,kert ,gat ,ýat(ýatmak)
,ýat(tanyş däl) ,ot ,ot(ýalyn);Tagan ,Toty ,Tawus ,Tejen ,Tähran
,Tagta , Tagtabazar ,Türkmengala ,Türkmenbaşy ,Türkmenabat...
Türkmen tamdyry bilen türkmen tamdyrasyny hiç wagt unutma!Tagan tamdyra çaldy(çally).Toty
Tejende (Tejenne) ýaşaýar).Ol düýn Tagtabazardan
geldi(gelli)...
♥*Taňry
ýalkasyn!
♥*Tohumyň
müňlesin!
♦♦♦Toýa barsaň ,doýup bar ,toý
donuňy geýip bar.
♦♦♦Türkmen goşy dura-bara düzeler.
U ,u
sesiniň aýdylyşy:Uzyn we gysga aýdylýan bu ses sözüň başynda we ortasynda ulanylýar.Köplenç birinji we ikinji bogunlarda
gelýär.
Uçar(uçor) ,uçan(uçon) ,uly ,utanç(utonç) , uky ,un ,uk ,uklamak(uklomok ,ýatmak) ,uklamak(uklomok , tüýnüge uk urmok ýa-da uk bilen birini urmok);dury ,durna(durno)
,susak(susok ,uly çemçe);buz ,duz ,gyz ,;Uzyk ,Uzberdi ,Uşak(Uşok) ,Utamyş(Utomuş)
,Ulugberdi...
Uzyk
un eledi. Utamuş(Utomuş)
uniwersitetde(unwerstetde) okaýar(okoýar).Ulugberdiniň(Ulygberdiň)
uly ogly Uzberdidir.
♥*Uzak
ýaşa!Uzyn ömür bersin!
♥*Ugur
haýyrly!
♦♦♦Ulynyň diýenini etmedik uwlar.
♦♦♦Utulan oýundan doýmaz ,ýykylan
-göreşden.
Ü ,ü sesiňiň
aýdylyşy: Uzyn we gysga
aýdylýan bu ses
sözüň başynda we ortasynda ulanylýar. Köplenç birinji we ikinji bogunlarda gelýär.
Üzüm ,üç ,üns ,ülke(ülkö) ,üm ,ümlemek(ümlömök)
,ülje(üljö);üýn(ses-üýn) ;gür ,sür ,dür ,güýç ,düýn ,süýt
,Üzümgül , Ümür ,Üçajy ,Ürgenç...
Üzümgül Ürgenje(Ürgönjö) gitdi.Ümür aga halk döredijiligini
(dörödüjülügnü)öwrenýär.Tüýlek(Tüylök) köpek (köpök) birden
üýrmäge başlady.
♥*Üstünlik
hemraňyz bolsun!
♥*
♦♦♦Üç et-de ,bes et.
♦♦♦
W ,w
sesiniň aýdylyşy:Bu ses sözleriň dürli
ýerlerinede gelýär.
Watan ,weli ,wekil ,waza
,wezir ,weýran ,wada ,wepa ,wehim
,wesýet ,waharman;gowy
,gowşak(gowşok) ,gowurga (gowurgo) ,sowgat(sowgot) ,söwda ,söwüt ,göwre(göwrö) ,töwerek(töwörök) ,töwekgel(töwökgöl) ,suw
,guw ,düw , tow ,döwmek(döwmök) ,döw ,öw(öwmök);Wepa ,Wezir ,Weli ,Wahyt...
Watana wepaly
bolgun!Wezir maňa waharman gawun sowgot berdi.Weli töwörögnö seretdi.Wepa şänik döwdi (döwdü).Magtymgylynyň
(Magtymgulyň)öwüt-ündewleri(öwüt-ünnöwlörü)...
Y ,y
sesiniň aýdylyşy: Uzyn we gysga aýdylýan bu ses sözüň hemme ýerinde gelýär.
Yz
,ynam ,ynsan ,ys ,ynjamak ,ymarat ,ymam ,yrmak(razy etmek)
,çyn ,kyn ,gyz;gury ,guzy ,kazy ,sygyr , sygyrmak , çagyrmak
,yralamak ,sahy , many;Ymamberdi ,Ýlýas ,Yhlas...
Kynçylyk ynamdan
asgyndyr(asgynnyr).Ylýas kynçylykdan gorkman okody we yhlasyna
ýetdi.Ymamberdi biziň
dekanymyzdyr(dekanmyzzyr)...
♥*Yzy
ýarasyn!
♥*Ylymly-bilimli
bolup ýetişsin!Yhlasyna ýetsin!
♦♦♦Yhlasa-myrat.
♦♦♦Yhlas bilen aglasaň ,sokur gözden ýaş
çykar.
Ý ,ý
sesiniň aýdylyşy: Bu ses sözleriň dürli
ýerlerinede gelýär.
Ýylan
,ýylky ,ýyldyz(ýyllyz) ,ýyldyrym(ýyllyrym)
,ýürek(ýürök) ,ýüz(100) ,ýüzmök(deri soýmok)
,ýüzmök (suwdo gezmek) ,ýigit ,ýesir ,ýetim
,ýeke;geýim ,goýun ,çoýun ,toýun;öý
,söý ,diý ,geý ,çoý
,toý;Ýylanly(Ýylally) ,Ýasga ,Ýasmansalyk
,Ýagtyýol
,Ýagşygeldi(Ýagşygelli) ,Ýagmyr ,Ýazgül ,Ýakup ,Ýalkap ,Ýazbike...
Ýyldyrym(ýyllyrym) çakdy ,ýagyş
ýagdy.Ýagşygelli Ýolötene
(Ýolötönö) gitdi.Ýalkap goýun soýdy.Ýetimler
öýi(öýü)Ýagmyr köýnegini(köýnögünü)
geýdi.
♥*Ýaşyň
uzyn bolsun!
♥*Ýatan
ýeri ýagty bolsun!
♦♦♦Ýeseriň ýedi ýere
zyýany ýeter.
♦♦♦Ýalançy ýarymaz ,ogry baýymaz.
Z ,z
sesiniň aýdylyşy: Bu ses sözleriň dürli
ýerlerinede gelýär.
Zynjyr ,zemzen ,zamça ,zaman ,zäk;eziz ,ekiz
,ýaz ,duz ,az ,biz ,siz , saz(aýdym-saz) ,saz(uýgun
,göwnöjaý ,dogry) ;
Zöhre (Zöhrö) ,Züleýha (Zülöýha)...
Zynjyrly sagat
dogry sekizi görkezýärdi.Zelili
türkmen şahyrydyr.Zöhrö bize gelli.Ol uzyn
boýly gyz...
♥*Zyýratyňyz
kabul bolsun!
♥*Zanny
halal bolsun!
♦♦♦Zyýanyň ýaryndan gaýtmak hem
bir peýda.
♦♦♦Zer gadyryny zergär biler.