"MAGTYMGULY,SÖZLÄR
TİLİ TÜRKMENİN!"
MAGTYMGULY
PYRAGY
"DİL
RUHY BAYLYGYMYZYN İN ESASY SÜTÜNİDİR!"
SAPARMYRAT
TÜRKMENBAŞY
“ T Ü R KM E N Ç E Ö W R E N Ŭ Ä R İ S ! ”
|
|
Türkmençe dersi
programmalaşdyran we tayyarlan Ankara uniwersitetinin türkmen dili we edebiyaty
mugallymy : Doç. Dr. Berdi Saryyew Tehniki taydan
enjamlaşdyran
: Dr. Farzad Marjani Dersin
materiallaryny yygnamaga kömek beren:Gülälek Saryyewa we bezeg işlerine
yakyndan kömekçi : Bägül
Saryyewa |
dersat.turkmens.net
turkmenje.turkmens.net
azasydyr
Essalawmaleykim, hormatly
türkmen dilinin müşdaklary!
Bizin "Türkmençe
öwrenyäris!" sahipamyza hoş
geldiniz!
Könüller, yürekler bir bolup başlar,
Tartsa yygyn, erär topraklar, daşlar,
Bir suprada tayyar kylynsa aşlar,
Göteriler ol ykbaly, türkmenin.
Serhoş bolup çykar, jiger daglanmaz,
Daşlary syndyrar, yoly baglanmaz,
Gözüm gayra düşmez, könül eglenmez,
MAGTYMGULY, SÖZLÄR TİLİ TÜRKMENİN.
Türkmenler baglasa, bir yere bili,
Gurudar Gulzumy, deryäyy Nili,
Teke, yomut, göklen, yazyr, alili,
Bir döwlete gulluk etsek bäşimiz!
Magtymguly Pyragy
"Türkmenler- oguzlardyr". Bu düşündiriş Mahmyt
Kaşgarlynyn "Diwany
lugat-it-türk" diyen dünyä belli sözlüginden alyndy(III,412-8). Gurluşy
tayyndan in kiçi at sözlemi,manydyr mazmuny babatdan in uly habar sözlemi. Sözlemin habary oguzlar,eyesi-türkmenler.Sözlemden çen
tutsan, türkmenlerin oguzlardygyny mesana-mälim habar beryär. Başgaça muna
häzirlikçe ilkinji türkmen kimligi . Oguz kimligi hem diyip bileris. Özüm
türkmen bolanym üçin, bir türkmen dilçisi bolnym üçin beyik sözlükçinin şeyle
kiçijik , emma resmi we taryhy taydan uly sözlemine özümde bar bolan bary
baylygymy bermäge borçludyryn. Oguz hanyn altyn yayynyn tapylan yeri bolan
"Oguz yurdunda" - Garaşsyz Baky Bitarap Türkmenistan döwletinde
yaşayan her bir türkmen şeyle kabul eder. Oguz han sypat uly türkmen
serdary Beyik Saparmyrat Türkmenbaşynyn
yolbaşçylygynda bu gün Garaşsyz Türkmenistanda gadymy atamyz Oguz hanyn milli
we medeni mirasy döwrebap dikeldilyär. Çünki bu miras bize galan we bizden
sonkulara, asla arasy üzülmeyän yedi arkamyza galjak mirasdyr. Bu mirasy aslynda yigrimi dört
agtykly atamyz Oguz han hut öz dili bilen,hut öz eli bilen yer yüzünde agdyklyk
etsin diyip öz türkmen asylly agtyklaryna
paylamanmydy, näme?!
Türkmen "Dile geldi,bile
geldi" diyyändir. Şonun üçin türkmen şahyry, türkmen oguznamaçylyk däbinin ussat halypasy
Nurmuhammet Andalybyn dile gelen şu setirlerini yatlamaklygy yerlikli gördüm:
"Atasy akyl, enesi nakyl,
bir gyz dogulmyş, yigrimi dört şekil"
Başy yrymly, sony yorumly,
ortasy yomly oguz-türkmen dilini ulan-da, ber habaryny. Bu setirler tarapdan
akylly atamyz Oguz hanyn agtyklaryna paylap beren yigrimi dört sany tagmasyny
yatladyan bolsa, ikinji bir tarapdan, şol tagmalar esasynda döredilen gadymy
oguz-türkmen dilini, onun 24 sany tagmadan ybarat bolan elipbiyini anladyar.
Şol elipbiyin sekiz sanysy çekimli harp, uzynly-gysgaly görnüşi bilen on alty
sany çekimli sesdir. Çekimsiz sesleri hem on alty sanydyr. Ynha, muna gadym
oguz-türkmen dilindäki ses tayyndan nusga alarly denlik diyerler. Dilçi bolsan,
goluny çerme-de, güyjüni görkezmek üçin giriber gadym oguz-türkmen dilinin bir
çetinden. Aç syrly setirleri. Yöne şuny hem yatladayyn, türkmenlerde
"Oguzyn syryny türkmen açar, türkmeninkini- oguz.Ikisinden bihabar,
göçümini ters göçer" diyen bir durnukly anlatma-ha bardyr.
“Türkmençe öwrenŭäris!” atly dersiò umumy m a k s a t n a m a s y:
SES BILIMI-FONETIKA boŭunça mowzuglar:
1.Türkmen diliniò elipbiŭi.
2.Çekimlileriò häsiŭetnamasy.
3.Çekimsizleriò häsiŭetnamasy.
4.Uzynlyklar:birinji(kök) we ikinji uzynlyk.
5.Çekimlileriò topara bölünişi
6.Çekimsizleriò topara bölünişi.
7.Çekimlileriò sazlaşygy(singarmonizm).
8.Çekimsizleriò meòzeşmegi(assimiliŭasyŭasy).
9.Çekimlileriò we çekimsizleriò düşmegi.
10.Bogun we bogun galyplary.
11.Basym we söz manysyna edŭän täsiri.
12.Ses bilimi bilen baglanyşykly terminler.
13.Ses bilimine degişli edebiŭatlar.