|
Jewelry
Turkmen jewels, which
constitute a delicate art full of secrets and with a very long past, are
also one of the most important elements of Turkmen culture, works of gold
and silver produced by the Turkmen jewellers of the past have reached the
present day as a masterpiece each. The manner in which precious stones were
placed on them, their geometric shapes and the forms given to them cause
feelings of amazement and admiration in those who look at them. The
originality of Turkmen handicrafts is a distinct feature of Turkmen culture
that sets it apart from the cultures of other nations.
The products of the Turkmen
art of jewel-making not only embellish women but also convey various magical
meanings which are believed to protect people who wear those jewels from
the evil eye and from diseases. Although they did not know the properties
of the stones they worked, the Turkmen jewel-making artists of the past
believed that these stones had a beneficial impact on human health. They
told the magical power of their products to those who bought them and
ensured that they, too, believed in it, giving them strength, joy and hope.
For this reason, jewels for Turkmen women have always been a source of
moral strength.
Turkmen masters have not
forgotten their art during the years that have passed; on the contrary,
they have developed it a little bit more every day and have trained
students who have surpassed them. Old masters, spending great labour together
with their students, have produced more beautiful works every day
patiently. For this reason, the works of Turkmen masters are fascinating
and attractive to people today.
Turkmen jewels remind one of
the Iran outfits of past warriors. The silver "Cuppa" which is
shaped like a dome, the "Chekkelik" with its silver hangers
running down to the cheeks, and the "Yeginlik" with a hanger on
the back of the neck, remind one of a military headwear. The broad chest
ornaments "Gulyaka", "Dagdan" and "Bukuv" with
their silver "Apbases" are reminiscent of the chest armours of
soldiers. The examples cited suggest that the female warriors referred to
in ancient works may have lived in Turkmen territories. It has always been
said that Turkmen woman helped his man in his fight with enemies. On this
basis, it seems possible to accept the truth of the idea of the female
warriors.
Turkmen silver masters
produced various ornaments for children and horses as well as for women.
They made knives, knife-handles and cases, wallets and bags. In addition to
the jewel-making art, the carpets and rugs decorating the tents were also
produced by Turkmen masters. The harmony of a woman’s jewels with the
patterns on her dress was an expression of the master’s art.
In Turkmen society, woman has
a special place, woman has always been treated with respect. The great
Turkmen thinker and poet Mahdumkuli wrote praisingly about the beauty of
woman.
The unbelievable beauty of
Turkmen woman in her national dress, who is able to bring her clothes into
a lyrical harmony with all kinds of ornament, reflects the magical whole
ness of the Turkmen art of dress and jewelry.
The cuts of traditional
Turkmen garments are a reflection of the way of life and the climatic
conditions in Turkmenistan. Embroidery has an important place in these
garments. The national dresses of women are ornamented with embroidery as
well as decorations. Men’s clothes, too, have embroidery but are more
simple. Ebroidery exists not only on clothes but also on table-cloths, handkerchiefs,
bags, saddles, "dutar" cases, etc. The reasons for the emergence
of these motifs of embroidery were certain religious beliefs, for example
the need to be protected from evil spirits.
Turkmen national dresses for
women and children are always embellished with ornated and precious stones
and beads.
Decoration is not confined to
clothes: such articles as the handles of swords and daggers, and whips, are
also decorated with precious stones.
In the past, decorations had
a special meaning. They signified the age, family, tribe and social status
of those who used them. These ornaments and jewels displayed differences
from tribe to tribe in the course of time. Whether a woman was married or
not and what tribe she belonged to could be told from her dress and
ornaments. There are efforts today to protect and maintain this tradition.
Türkmen Takıları
Türkmen takıları, ince bir
zerafet sahip olup sırlarla doludur. Çok eski bir tarihe sahip olup türkmen
kültürunun en önemli öğelerinden biridir. Geçmişten günümüze gelen Altın ve
gümüş işlelemeli türkmen takılarının herbiri bir başyapıt niteliğindedir.
Değerli taşların
yerleştirilme tarzı, geometrik şekli ve verilen biçim, onlara bakanlarda
hayranlık ve takdir hissi oluşturmaktadır. Türkmen el sanatları türkmen
kültürünün diğer milletlerin kültürlerinden olan farklılığın en belirleyici
unsurudur.
Türkmen takı yapım sanatı
sadece kadınları süsleyen bir öğe olmayıp onları şeytanın gözünden ve
hastalıklardan koruyan farklı ve sihirli bir anlamı da vardır.
Çalıştıkları taşların
özelliklerini bilmemekle beraber, geçmişteki takı yapım ustaları taşların
insan sağlığına yararlı etkileri olduğuna inaniyorlardı ve ürettikleri
takıları satın alanlara, takının sihirli güçlerini ve onlar mutluluk, ümit
ve dayanım vereceğini anlatıyorlardı. Bu nedenle bu takılar türkmen
kadınlarına manevi bir güç veriyordu.
Türkmen ustaları
sanatlarını yıllar boyunca unutmamış ve tam tersine daha da geliştirmiş ve
kendilerinide geçen öğrenciler yertiştirmişlerdir.
Eski ustalar öğrencilerine
büyük bir işgücü emeği harcamışlar ve sabırla daha da güzel işler
yapmışlardır. Bu nedenla günümüzde hala ustaların yaptığı işler ilgi
çekmeye ve etkileyici olmaya devam etmektedir.
Türkmen takıları eski
savaşçıların teçhizatlarını da aklımıza getirmektedir.
Gümüş Kupba , kubbe
şeklindedir, Çekkelik-in gümüş askıları yüze kadar gelmekte ve Yeginlik
arka boyundaki askılardır. Bu takılar bize askeri elbiseleri
hatırlatmaktadır. Geniş bir göğüs süsü olan Gulyaka, Dagdan ve Bukuv
askerlerin eski göğüs korumalarını anımsatmaktadır.
Bu örnekler tarihi kadın
savaşçıların türkmen bölgelerinde yaşamış olabileceğini göstermektedir.
Ayrıca Türkmen kadınlarının eşlerine düşmanlarla savşta yardım ettikleri de
söylenmektedir.
Türkmen gümüş ustaları,
çocuklar ve atlar içinde farklı süsler üretmişlerdir.
Onlar bıçak ve bıçak
taşıma aletleri ve kılıfları, cüzdanlar ve çantalar da üretmişlerdir.
Türkmen ustaları
çadırlarını süslemek için kilim ve halı de üretmişlerdir. Kadın takılarının
ve onların elbiselerinin uyumu de onların sanattaki ustalıklarının bir
belirtisidir.
Türkmenlerin hayatında
kadın özel bir yere sahiptir ve hep saygı ve hurmet ile muamele görmüştür. Büyük
türkmen düşünürü va şairi, ki aynı zamandada büyük bir takı sanatçısıdır
kadının güzelliğini övmüştür.
Türkmen kadınının milli
elbisesindeki inanılmaz güzelliği onun elbisesinin süslemelerle olan
coşkulu uyumundan kaynaklanmakta ve bu Türkmenlerin sihirli takı ve albise
sanatının bir eseridir.
Türkmen giyim tarzı onun
yaşam şekli ve hava şartlarının bir yansımasıdır. Süslemeler bu giyiside
önemli bir yere sahipdir. Kadınların milli giyisisi süslemeler ve dekoratif
nakışlardan oluşmaktadır. Erkeklerin giyisisi de nakışlara sahipdir ama bu
nakışlar daha basittir. Nakışlar sadece elbiselerde değil, sofralarda,
mendillerde, çantalarda, eğerlerde, dutar kablarında ve benzeri yerlerde
işlenmektedir. Bu nakışların ortaya çıkmasında bazı dini inanışlar da neden
olmuştur. Örneğin şeytani ruhlardan korunmak için kullanılmıştır.
Türkmenlerin milli kadın
ve çocuk elbiseleri ,değerli taşlar ve bocuklarla süslenmiştir. Bu süsleme
sadece elbiseler için değil Kılıç kılıfları , hançerler ve kırbaçlarda da
bu dekoratif taşlarla süslenmiştir.
Eskiden bu süslemeler özel
anlamlar da içermekteydi. Bunlar yaş, aile kabile ve sosiyal statu
belirtilerini de ifade ediyordu.
Süslemeler ve takılar
kabileden kabileye farklılıklar da göstermektedir. Kadının evli olup
olmadığı ve hangi kabileden olduğu elbise ve süslemelerinden anlaşılabilmektedir.
Pectoral amulet-holder
(tumar):
Bride's headdress ornament:
Collar Clasp:
Headdress decoration:
Breast decoration:
Bag for the keeping the
Koran:
Pendants for plaits:
Twin braselets:
Calps of women's robe:
To see more;
Visit Dr. Farzad Marjani's
Private Collection.
|
Dr. Farzad MARJANI, Civil Engineer, Ph.D.
Ankara - TURKEY
|
|
|
|
