NORTHERN CYPRUS
TURKISH CYPRIOTS
TURKMENS WHO HAVE FORGOTTEN
RIDING HORSE!!
Turkmen tribes had
established Ottoman Empire, as it’s known. But when it raised as a third
power between two worlds of eastern and western cultures, to have an
establishment was a nessicity for the rulers. Ottoman administrators needed
settled people for increasing tax incomes of the state and for having more
agricultural production and Turkmen tribes of Anatolia and Syria were against
them because they were living in nomad life and didn’t know anything
about agriculture. Till 1856, Ottoman history was a history of fightings,
conflicts and rebellitions, between the rulers and tribes. All of the great
Turkmen poets (such as Karacaoghlan, Dadaloghlou, Pir Shultan Abdal and the
others) and almost all of the beliefs which have been saved from Maveraünnehir
(such as Dede Korkut Stories, and folkloric beliefs) were based on this
conflict. Turkmens, had to live on the mountains as rebels for centuries
and this close culture, has saved their own nomadic-life stile, at least
in their traditions, folkloric beliefs, poetry and music. We can say that, this
conflict was the straggle between two worlds, in fact. First one was the world
of nomadic tribes, they wanted to live by the way they used to be! The second
world, was Ottoman rulers necessities for increasing agricultural producing and
tax incomes which were inevitable conditions for having a civilization.
According to a contemporary view, somebody can suggest that the rulers were
against to the human rights but at the other hand having a civilization, with
nomadic life, were impossible and Ottoman Empire shouldn’t live as a
nomadic tribe - confederation.
Struggle between tribes and
rulers, had continued, for centuries. At last, in 1856 Ottoman Empire
established an army for settle the Turkmens, by force. But even today, there
are some nomadic clans whom are living at the Toros Mountains, as they have
lived from the beginning of their history.
This problem, forced
Ottoman Empire, to have a special “ settlement policy” towards
Turkmen tribes. According to this policy, whenever a new area conquered, it had
to be settled by Turkmen tribes by force. It was called, “
shenlendirme”!**
After the conquer of
Cyprus in 1571, Ottoman administration sent some people to the island as a fact
of their settlement policy. There were two waves of people settlement to
Cyprus. The first one was, from 1572 to the end of the XVI. century and the
second, was from 1699 to 1745. The main paper about this settlement is a ferman
of Sultan Selim the Second, which was written 20th September 1572. In this
ferman it was ordered to the governors of Anatolia, Karamania, Zulkadiria and
Rum provinces to select the people whom didn’t have enough land to make
agriculture, wasn’t registered in a village population, who was known as
a rebel (Turkmen population of those provinces was described with all of these
criterias) and beside them ten percent of the industrial people; for sending
Cyprus, by force. First of all, we have to say that all of those provinces were
old Turkmen tribe governments (called Beylik), which was recently collaberated
with the empire. It is known that, population of those provinces were Turkmens.
For example, Zulkadiriya people were a mixture of Yureghir and Kynyk tribes and
some independent clans, which was called as Zulkadiria Ulusu. Karamania people
were Bozdoğan tribe, which was coming from main Oghouz branch, Üçoklar. The
people of Rum province was a mixture of Beghdili, Bayat and other tribes which
was coming from main branch Bozoklar and even a part of province was called
Bozok, itself. And Anatolia province was another Turkmen area which even
İbn-Batuta described as a “ Turkmen Yatagy” (Bed of Turkmens) on
the Xll. Century.**
Beside of this main
“ferman” there are some separated, fermans, which are ordering to
settle people Cyprus by force. For example, we’ve found two fermans,
written in 1576 and 1577, to the governor of Bozok District and was ordering
send the people to Cyprus by force which was suspected them as supporters of Is
mail Saphevi of Iran, the Shah of Kizilbash heterodox Islamic belief of
Turkmens. (29 no. Muhimme defteri Ferman no: 490 and 30. No Muhimme Defteri,
Ferman No: 488) And another ferman, which was written at the same year and
ordering to send Ramazan of the Bozdoğan (a branch of Üçoks) to Cyprus, with
his family and all of the supporters of him with their own families because of
a rebellition. (That rebels called Koseli and even now there is a family living
at the settlement area, which is called Koseli)( Anadolu’da Turkmen
Aşiretleri Ahmet Refik) In another sample, there is a ferman, written 1576 and
ordered to the Hamiteli district’s governor, to send the famous rebel Karahaci
to Cyprus. (64 No.lu Muhimme defteri) Even in those days, at the old settlement
area if somebody knocks a door at night time and the owners of the house ask,
who is it that knocking the door, it is a folkloric joke to say: “
It’s me: Karahaci!” for freighting the hosts!
According to these fermans, it is known that, from 1572 to the end of XVI. Century, 8000 families settled to Cyprus, instead of planned 12000 families. (Muhimme defteri no.43 241 sayılı hüküm) We can easily understand that most of the population which was settled to the island was Turkmens of Anatolia because there is a paper in Ottoman Archive which is ordering “only Turks and Muslims must be sent to Cyprus”. (Mevkufat Defteri No.2551) We have to notice that, according to Ottoman official literature, “Turk” means, Turkmen and Yoruk. Dr.Cengiz Orhonlu, an author of Ottoman Settlement Policy, has written that, Turkmen’s of Karaman Province, was sent to Cyprus and settled to the island by force. (Milletlerarası Kıbrıs Meseleleri Kongresi, Ankara 1969) According to another author, Dr. Faruk Sumer, grand parents of Turkish Cypriots were the Turkmens of Cukurova. (Faruk Sumer, Oğuzlar- Turkmenler, s.148) This was the first wave.
After the second withdrawal of the Ottoman army from Vienna, Ottoman rulers realized that their weak point was, the low level of production and tax incomes. Ottoman administration decided to settle all of the tribes for rising agricultural producing and increasing incoming taxes. In 1699 another ferman was published which was ordering all of the Yoruk tribes,*** must be settled to Cyprus by force. This ferman was the beginning the second wave, of the settlement of Cyprus, by Turkmen tribes. Turkmen tribes rebelled again of course and till 1856 these rebellitions continued. But from 1700 to 1745 some other Turkmen tribes had sent to Cyprus and settled there by force. In this period, almost 2500 new families settled to Cyprus from, Beghdili, Bayat, Avshar, Kachar and Bozdoghan tribes. As it is known the first three tribes are the sub-branches of Bozoks and the fourth one, Uchoks. People from the most famous clan of Beghdili tribe, Şamlu or Dımışklı, (which is called Şahseven, Hudabendelü, Aynallu and Karagözlü in Iran), Bentoglu clan and Koroglu clan of Avshar Tribe, Kachar Halil clan of Kachars, Karahacılı clan of Bozdoghans from Yureghir tribe, Gediklü clan of Bayad tribe, Karakeçili clan from Kayı tribe have sent to Cyprus. ***(For details, I can suggest The History of Turkish Cypriots, v.ll)
In two waves, more than 50000 Turkmens was settled to Cyprus. The main settlement area, was Mesaria and Mesoto provinces, which is a step and alike with central Asia. Previous Latin farms were given to them as villages, but till the beginning of XX.Century they were busy with their sheep and camel flocks and didn’t interest with agricultural life. During all over those ages, under Ottoman rule in Cyprus, several rebellitions had taken place towards the rulers by the Turkmens of Cyprus, as their relatives had done in Anatolia and Syria. Although, at the end when the age of nationalism came, they felt themselves as Modern Turks but even today, Turkish Cypriots, are still insisting that they have a special identity and some differences between with the dominant Turkish identity, in modern Turkey.
To say the truth, somebody cannot say easily that they are not right. The nomad life style in the Anatolia and Syria at the far past; and living in close villages in an island, for centuries, gave them a chance (?) for saving some features of their old life. As a result of these conditions, Turkish Cypriots have saved their older features then Ottoman times, because they had never integrated with Ottoman culture at the past. It means that they had stayed as nomads from the beginning of their history to the beginning to the time of nationalism. And when somebody talks about their pre-modern features, he/she cannot find anything else from their culture, which they have carried, from Horasan or Maveraünnehir. The time, which is lying between nomadic life and nationalism in ordinary communities, is a lost time for Turkish Cypriots. They jumped from nomadic culture to nationalism.
And for our day, when we talked about Turkish Cypriot Identity, first of all we can find a special Turkish dialect that we can say that it is carried from the days of Dede Korkut Stories of XII. Century. Turkish Cypriots, have too many words from the Turkmen dialect which most of them have been forgotten in Istanbul dialect. Not only forgotten words, the structure of sentences of Turkish Cypriot dialect does not belong to the dialect of Istanbul but also it is from their old Turkmen dialect. Because of it, a Turkish Cypriot, can easily understand an Azerbaijani or a Turkmen from Kerkhuk and with a little care even a Turkmen from Merv, Askabat or somewhere else.
All of the old Turkmen
folkloric beliefs are still alive among the Turkish Cypriots. The cult of
parents, the cult of holy trees, the cult of smoking, the cult of water and
fire. A researcher can easily find several folkloric habitualness, based from
Shamanism. For example do not cut nails at nighttime, do not have hair cut at
night e.g. the belief of “Albasması”, is steel very popular in
Turkish Cypriots. Or, Nevruz is steel alive in some villages and called “
Mart Dokuzu”... Beside them, most of the folkloric traditions are same
with Turkmenistan. For example, wedding traditions which I have red at the
******* were same with the old Turkish Cypriot traditions. The music instrument
named “Dilli Dudhuk” carries the same name in Cyprus, instead of
its Anatolian names, “kaval” or “ney”...
By Dr.Nazim Beratli
KUZEY KIBRIS
KIBRISLI
TÜRKLER
AT BİNMEĞİ UNUTMUŞ TÜRKMENLER
Bilindiği gibi, Osmanlı imparatorluğu,
Türkmen boyları tarafından kurulmuştur. Ne var ki devlet, doğu ve batı
kültürleri arasında bir üçüncü güç olarak yükselmeye başladıktan sonra,
yöneticilerin, kurulu bir düzen gereksinimi ortaya çıkmıştır. Vergi gelirlerini
ve tarımsal üretimi artırmak için yöneticiler yerleşik nüfusa gereksinim
gösteririken, Anadolu ve Suriye’deki göçebe Türkmen obaları ve oymakları,
tarımsal üretimle ilgileri bulunmadığı için buna karşı çıkmışlardır.
1856’ya kadar, Osmanlı tarihi, yönetenler ve göçebe aşiretler arasındaki
mücadele, çatışma ve savaşların tarihidir. Karacaoğlan, Dadaloğlu, Pir Sultan
Abdal gibi büyük Türkmen ozanlarının, Dede Korkut Hikâyeleri gibi, folklorik
ögelerin, nerede ise Maveraünnehir günlerinden itibaren değişmeden kalmasının
bir nedeni de bu çatışmadır. Türkmenler’in yüzyıllarca dağlarda isyan
etmiş asiler olarak yaşamak zorunda kalmaları sonucunda oluşturdukları kapalı
kültür, onları kendi göçebe kültürlerini, geleneklerini, inançlarını, şiir ve
müziklerini korumalarına yol açmıştır. Aslında, bu çatışmanın iki dünya
arasındaki mücadele olduğunu söyleyebiliriz. İlki, alıştıkları gibi yaşamaya
devam etmek isteyen göçebelerin dünyasıdır! İkincisi ise bir uygarlık
geliştirmeğe çalışan Osmanlı yönetiminin, bunun için gerekli koşul olarak
gördüğü, vergi gelirlerini ve tarımsal üretimi artırmak zorunda olduğu, yerleşik
devletin dünyasıdır. Bugün çağdaş bir görüşle, Osmanlı yönetiminin insan
haklarına karşı bir davranış içinde olduğu ileri sürülebilir ama öte yandan,
göçebe yaşam tarzı ile bir uygarlık oluşturmanın imkânsızlığı ve Osmanlı
İmparatorluğu’nun da sonsuza kadar bir göçebeler konfederasyonu şeklinde
yaşayamayacağı gerçeği de ortadadır.
Aşiretler ve yöneticiler arasındaki
mücadele asırlarca devam eder. Sonunda Osmanlı devleti, 1856’da
Türkmenleri iskân etmek için bir ordu kurar ve onları zorla yerleştirir. Ancak
bugün bile Toros Dağları’nda, tarihin başından beri yaşamaya devam eden,
bazı göçebe Türkmen obaları, yaşamlarını sürdürmeye devam ederler.
Bu sorun, Osmanlı
İmparatorluğu’nu, Türkmenlere karşı özel bir “İskân Siyaseti”
geliştirmeye yöneltir. Şenlendirme diye anılan bu siyasete göre, yeni alınan
bütün toprakların, Türkmen aşiretleri tarafından zorla iskân edilmesi
öngörülür.
Kıbrıs’ın 1571’de fethinden sonra, kendi iskân politikasının bir gereği olarak, adayı iskân etmek üzere buraya nüfus göndermeye başlar. Kıbrıs’a Türkmen iskânı iki aşamada gerçekleştirilir. İlk dalga, 1572’den başlayarak, 16. asrın sonuna kadar gelişir. İkinci dalga ise 1699 ilâ 1745 tarihleri arasında gönderilir.İskân hakkındaki ilk belge, Sultan ll. Selim’in, 20 Eylül, 1572 tarihli fermanıdır. Bu fermanda, Anadolu, Karamanya, Dulkadiriye ve Rum vilâyetlerinin kadılarına, tarıma yeterli toprağı olmayan, herhangi bir köy nüfusuna kayıtlı bulunmayan, asi huysuz diye bilinen ( bütün bu kriterlerle aslında Türkmenler tanımlanmaktadır) ve bunun yanında da sanayii erbabından da her kazada on haneden seçilmi bir hanenin, adaya sürülmesi emredilmektedir. Burada herşeyden önce yukarıda sayılan yerlerin, imparatorluğa çok kısa bir süre önce katılmış eski Türkmen Beylikleri olduğunu söylemek zorundayız. Meselâ o tarihte, Dulkadiriye halkı, Yüreğir ve Kınık Boyları ile bazı bağımsız obalardan oluşmuş ve Dulkadiriya Ulusu diye anılan bir topluluk idi. Karamanya halkı, ana Oğuz kolu Üçoklar’dan inme Bozdoğanlılar’dan ibaretti. Rum vilâyeti halkıysa, yine ana Oğuz kolu olan Bozoklar’dan inme Beğdili ve Bayat boylarından müteşekkil olup, vilâyete onların ağzında zaten Bozok denmekteydi. Anadolu vilâyeti ise 12.asırda bölgeden geçen İbn-i Batuta zamanından beri, bir “Türkmen Yatağı” olarak bilinmekteydi.
Bu ana fermanın yanında, Kıbrıs’a zorla Türkmen iskânını emreden başka fermanlar da bulunmaktadır. Örneğin, 29 numaralı Mühimme Defteri’nde 490 numaralı ve 30 numaralı Mühimme Defteri’ndeki 488 numaralı, sırasıyla 1576 ve 1577 yıllarında Bozok Kadısı’na yazılmış iki fermanda, Şah İsmail ile teması bulunmayıp da alevi olduğuna inanılan Türkmenler’in Kıbrıs’a gönderilmesi emredilmektedir. Ayni yıl yazılan bir başka fermanda, Bozdoğan’lardan Ramazan isimli kişinin isyan ettiğinin bilindiği, kendisi ve destekçilerinin aileleri ile birlikte adaya sürülmeleri emredilmektedir. (Ahmet Refik, Anadolu’da Türkmen Aşiretleri) Ramazan’ın Köseli diye bir oymağa mensup bulunduğunu ve bugün o eski iskân sahasında da ayni soyadını taşıyan insanlar bulunduğunu da ekleyelim. 64 numaralı Mühimme Defteri’nde yer alan, Hamiteli kadısına yazılmış, 1576 tarihli bir fermana göreyse, ünlü asi Karahacı’nın Kıbrıs’a sürülmesi emredilmektedir. Bugün bile o bölgede, eğer gece birinin kapısını çalarsanız, içerden yükselen “Kim o?” sorusuna, istihza ile karışık, evsahiplerini korkutmak için, “Karahacı” diye aynıt verilmektedir.
Bu fermanlar göre, 1572’den 16.asır sonuna kadar, önceden plânlanan 12 bin aile yerine, adaya 8 bin aile gönderildiği bilinmektedir. 2551 Numaralı Mevkufat Defteri’nda yer alan, “Kıbrıs’a sadece Türkler ve müslümanların gönderilmesi”ne ait emirden, bu nüfusun ezici çoğunluğunun, Türkmen olduğunu anlıyoruz. Osmanlı devlet literatüründe, “Türk”ün anlamının sadece Türkmen ve Yörük demeye geldiğine de dikkat çekmeliyiz. Osmanlı İskân Siyaseti konusunda önemli bir uzman olan Profesör Cangiz Orhonlu, Ankara’da 1969 yılında düzenlenen Uluslararası Kıbrıs Meseleleri Kongresi’ne sunduğu bildiride, Kıbrıs’a iskân edilen insanların, yoğunluklu olarak Karaman Vilâyeti Türkmenleri olduğunu ileri sürmektedir. Bir başka uzmana, Profesör Faruk Sümer’e göreyse, Kıbrıslı Türkler, Çukurova Türkmenleri’nin torunlarıdırlar. Bu, ilk dalgaydı...
Osmanlı ordusunun Viyana önünden ikinci defa geri çekilmesinden sonra, yönetim, zayıf noktasının, düşük tarımsal üretim ve vergi gelirlerinden ibaret olduğunu, bir kez daha farkeder.
Bunun üzerine Osmanlı yönetimi, bütün göçebe aşiretleri yerleşik hayata geçirmeye karar verir. 1699’da yayınlanan bir fermanda, bütün Yörük aşiretlerinin, zorla Kıbrıs’a gönderilmeleri emredilir. Bu ferman, Kıbrıs’a Türkmen iskânının ikinci dakgasının başlamasına neden olur. Elbette bu emirden dolayı, Türkmenler 1856’ya kadar sürecek olan yeni bir isyan çıkarırlar. Ne var ki 1700 ile 1745 arasında adaya Türkmen sürgünü devam eder. Bu dönemde, Beğdili, Bayat, Avşar, Kaçar ve Bozdoğan boylarından, 2500 dolayında aile Kıbrıs’a sürülür. Bilindiği gibi ilk üç boy, Bozoklar’ın sonuncusu ise Üçokların başat boylarıdırlar. Beğdili’ye bağlı Şamlu veya Dımışklı (İran’da Şahseven, Hüdabendelü, Aynallu, ya da Karakeçili olarak bilinir) Avşar’a bağlı Bentoğlu ve Köroğlu, Kaçar’a bağlı Kaçar Halil, Yüreğir’den inme Bozdoğan’a bağlı Karahacılı, Bayat’a bağlı Gediklü ve Kayı’ya bağlı Karakeçili ‘den insanlar; bu ikinci dalgada adayı mesken tutarlar. (Ayrıntılar için Kıbrıslı Türkler’in Tarihi isimli çalışmamın 2. cildini önerebilirim).
Bu iki dalgada, adaya 50 binden çok Türkmen iskân edilir. Ana iskân bölgeleri, coğrafi olarak Orta Asya’ya çok benzeyen Mesarya ve Mezoto ilçeleri olur. Buralarda Latinler’den kalma çiftlikler, Türkmenler’e verilir ama bu insanlar 20.asır başlarına kadar tarıma ilgi duymazlar, yine kendi koyun ve deve sürüleri ile meşgul olurlar. Osmanlı yönetimi altında Kıbrıs’ta geçirilen asırlar boyunca, Anadolu ve Suriye’deki akrabaları gibi defalarca isyan ederler. Hernekadar da ulucçuluk çağı geldiğinde kendilerini Modern Türkler olarak görmeye başlamışlarsa da, Kıbrıslı Türkler bugün dahi, kendilerinin özel bir kimliği bulunduğunu ve bunun Türkiye’deki baskın kimlikten farklılıklar içerdiğini ileri sürer ve bunda ısrar ederler.
Doğruyu söylemek gerekirse, kimse de haksız olduklarını söyleyemez. Uzak geçmişte kalmış, Anadolu ve Suriye’deki göçebelik günlerine bir adadaki kapalı köylerde geçirilen asırlar da eklenince, zaman onlara eski yaşam biçimlerinin bazı özelliklerini koruma şansı vermiştir. Bu şartların bir sonucu olarak, Kıbrıslı Türkler Osmanlı’dan da eski adet ve geleneklerini korumuşlardır zira onlar, geçmişte de hiçbir zaman Osmanlı kültürü ile entegre olmamışlardır. Bu onların tarihin başından ulusçuluk çağına kadar göçebe kaldıkları anlamına gelmektedir. Bundan dolayı Kıbrıslı Türkler’in premodern kültüründen bahsedildiğinde, Maveraünnehir ve Horasan’dan taşınanlardan başka değerler yakalamak çok zordur. Normal toplumlarda, göçebelik ile ulusçuluk arasında yaşanan zaman, Kıbrıslı Türkler için bir kayıptır. Onlar, kültürel anlamda göçebelikten ulusçuluğa atlamışlardır.
Günümüzde, Kıbrıslı Türk Kimliği’nden bahsedildiğinde, herşeyden önce özel bir dialekt karşımıza çıkar. Kıbrıslı Türk Ağzı, 12.asır Dede Korkut Hikâyeleri günlerindeki Türkçe’ye çok yakındır. Kıbrıslı Türk İstanbul’da çoktan unutulmuş olan Türkmence sözcükleri bilir ve kullanır. Konuşurken kullandığı cümle yapısı, İstanbul lehçesine ait değildir. Bundan dolayı bir Kıbrıslı Türk kolaylıkla bir Azeri’yi ya da Kerküklü Türkmen’i ; küçük bir dikkatle de Merv, Aşkabat veya herhangi bir yerden gelme Türkmen’i anlar.
Kıbrıslı Türkler arasında eski
Türkmen gelenekleri ve adetlerinin hemen hepsi hâlâ yaşamaktadır. Atalar Kültü,
Kutsal Ağaçlar Kültü, Su ve Ateş Kültleri, Tütsü Kültü adada günümüzde de
yaşamın içindedirler. Herhangi bir araştırmacı çok kolaylıkla
Şamanizm’den kalma birçok folklorik alışkanlık bulabilir. Örneğin gece tırnak
ve saç kesilmez, Albasması popülerliğini sürdürür v.s. Veya Nevruz, “Mart
Dokuzu” olarak kutlanmaya devam eder... Bunların yanında, folklorik
geleneklerin Türkmenistan’la hemen hemen ayni olduğu gözlenir. Örneğin
Mehtumkulu Çalışmaları Dergisi’nde okuduğum düğün alışkanlıklarının hemen
hemen ayni olduğunu; “Dilli Düdük” adının Anadolu’daki kaval
ya da ney’e rağmen Kıbrıs’ta da çok kısa bir zaman öncesine kadar
yaşadığını söyleyebilirim.
ترکهای
قبرس
ترکمن
هائی که اسب
سواری را
فراموش کرده
اند
دکتر
ناظیم براتلی
ترجمه:دکتر
رحمت قاضیانی
همانطور که
همه می
دانند،ترکمنها
حکومت عثمانی
را بنیان
نهادند.وقتی
حکومت عثمانی
بعنوان نیروی
سوم بین دو
فرهنگ شرق و
غرب جهان قرار
گرفت،برای
حکمرانان لازم
امد که ثبات
داشته باشند.حکمرانان
عثمانی برای
افزایش درامد
مالیاتی و
داشتن
محصولات
کشاورزی
احتیاج به
استقرار
ترکمن ها
داشتند ولی
چون ترکمن های
سوریه و اناطولی،بیشتر،زندگی
دام داری
داشتند و از
کشاورزی چیزی
نمی دانستند
مخالف
یکجانشینی
بودند.تا سال 1856تاریخ حکومت
عثمانی،تاریخ
برخوردها،جنگها،و
انقلابات،بین
حاکمان و
طوایف بود.شعر
های تمام
شاعران بزرگ
ترکمن(مثل،قاراجااوغلان،دادال
اوغلو،پیرسلطان
ابدال و غیره)
و تقریبا تمام
باورهایی که
از
ماوراالنهر
حفظ شده
(مثل،داستانهای
دده قورقوت و
باورهای
فولکلوریک
دیگر)بر این
جدالها اشارت
دارد.ترکمنها
برای قرنها
مجبور بودند
در کوه ها
بعنوان مخالف
حکومت،زندگی
بکنند تا به این
طریق روش
زندگی سنتی
دامداری خود
را حفظ نمایند.و
این محیط بسته
توانسته بود
زندگی عشایری،فرهنگ
عامه،اشعار و
موسیقی انها
را حفظ
نماید.در واقع
میتوانیم
بگوئیم که این
تقابل
،برخوردی بود
بین دو دنیای
متفاوت.یکی
دنیای
مردمانی بود
که می خواستند
به روش عشایری
که به ان عادت
کرده بودند
زندگی
نمایند.و
دیگری دنیای
حکمرانان عثمانی
بود برای
افزایش درامد
مالیاتی و افزایش
محصولات کشاورزی
و تهیه هزینه پیشرفت
اجتماعی به
ساکن شدن
عشایر نیاز
داشت.با ایده
های معاصر می
توان گفت که
حکومت عثمانی
مخالف حقوق بشر
اقدام
کرده،در
صورتی که از
طرف دیگر
حکومت عثمانی
نمی توانست
بصورت کنفدراسیونی
از عشایر باقی
بماند. در
گیری بین
قبایل و
حکمرانان تا
قرنها ادامه
داشت.در نهایت
،سلطان
عثمانی در سال
1856 از نیروی
نظامی جهت
اسکان
ترکمنها استفاده
کرد.اما هنوز
هم قبایلی از
ترکمن ها بصورت
عشیره ای در
کوه های توروس
زندگی می
کنند.
این مسئله
حکومت عثمانی
را به اجرای
"سیاست اسکان"مخصوصی
در مورد قبایل
ترکمن
مجبور کرد.بر
اساس این
سیاست،درهر
منطقه جدیدی
که فتح می شد
می بایستی قبایل
ترکمن،بزور
اسکان داده
شوند.این
حکم"شین لندیرمه"نامیده
شده بود.
بعد از فتح
قبرس در سال
1571،حکومت
عثمانی گروهی از
مردم را جهت
اسکان به
جزیره
فرستاد.دو موج
اسکان مردم در
قبرس اتفاق
افتاد.موج اول
از سال 1572تا پایان
قرن
شانزدهم،و موج
دوم از سال 1699 تا
سال 1745 بود. سند
اصلی در مورد
این
اسکان،فرمان
سلطان سلیم دوم
بود که در
تاریخ 20
سپتامبر 1572
صادر شد.در
این فرمان به
حکام ایالات
اناطولی،کارامانیه،ذوالقدریه
و روم دستور
داده شده بود
که کسانی را
که زمین کافی
برای کشاورزی
ندارند و یا
اسم انها
بعنوان ساکن در
روستا ثبت
نشده است، و
بعنوان شورشی
شناخته می
شوند(ترکمن
های مناطق یاد
شده همگی تحت
همان عنوان
شورشی شناخته
می شده اند) و
ده در صد
ازافراد
کارگر جهت
اعزام
اجباری به جزیره
قبرس در نظر
بگیرند.در
درجه اول باید
بگوئیم که
تمام ایالت
های ذکر شده
فوق،حکومت
های قدیمی
محلی قبایل
ترکمن( بیلیک)بود
که اخیرا به
امپراطوری
منضم شده بود.مردم
مناطق ذکر
شده،بعنوان
ترکمن شناخته
می شدند.مثلا،مردم
مناطق
ذوالقدریه
مخلوطی از قبایل
قینق و یورگیر
و تعدادی
طوایف مستقل
بودند که به
اولوس ذوالقدریه
معروف بودند.مردم
کارامانیه از
طایفه بوزدوقان
که از شاخه
اصلی اغوز،اوچ
اوقلار جدا
شده بود.مردم
ناحیه روم مخلوطی
از طوایف
بیگدلی،بایات
و تعدای طوایف
دیگر که از
شاخه اصلی
اوغوز به نام
بوز اوقلار
جدا شده بودند
تشکیل شده
بود.حتی یک
قسمت از ایالت،
بوزاوق
نامیده می شد.ایالت
اناطولی
منطقه ی دیگر
ترکمن نشین
بود،حتی ابن
بطوطه در قرن 12
در
مورد ان می
نویسد،"ترکمن
یاتاقی"،یعنی
محل زیست
ترکمنها.
بجز این
فرمان اصلی،
فرامین دیگری
هم برای اسکان
اجباری مردم
در قبرس صادر
شده بود.مثلا،
ما دوفرمان
پیدا کردیم
،که در سالهای
1576 و 1577 به حکمران
ناحیه بوزوک صادر
شده بود که
مردمانی را که
مشکوک به
حمایت از شاه
صفوی،شاه
قزلباش اند،
که بیشتر
ترکمنهای
پیرو مذهب
شیعه هستند را
به اجبار به
قبرس بفرستند.(دفتر
فرامین مهم ،شماره
490 و شماره 488
)،فرمان دیگری
که در همان
سال در مورد انتقال
رمضان
بوزدوغان(شاخه
ای از طایفه
اوچ اوک) و
تمام حامیان و
افراد فامیل
انها به قبرس بعلت
شورش صادر شده
بود موجود است
.(ان شورش را
کوسلی نام
نهادند و هنوز
در محل اسکان،
خانواده ای به
نام کوسلی
زندگی می کنند).(انادولیدا،ترکمن
عشیرت
لری،احمد
رفیک).در فرمان
دیگری که در
تاریخ 1576 به
حاکم ناحیه حامیته
لی صادر شده
از او خواسته
شده که یک
شورشی بنام کارا
حاجی را به
قبرس تبعید
نماید.( شماره 64).
در ان روزها،
در مناطق
اسکان قبلی،اگر
کسی شب در
خانه ای را می
زد و صاحبخانه
سوال می کرد
که چه کسی در
می زند،بین
عامه برای
ترساندن و بصورت
شوخی میگفتند،"کارا
حاجی"
بر اساس این
فرمانها، از
سال 1572 تا پایان
قرن شانزدهم 8000
خانواده بجای
12000 خانواده در
قبرس اسکان
داده شدند.(فرمان،شماره
43241).به راحتی می
توان در یافت
که تمام کسانی
که به قبرس
فرستاده
شدند،ترکمن
های اناطولی بوده
اند،(چون در
ارشیو حکومت
عثمانی
یادداشتی است
که دستور می
دهد"به قبرس باید
فقط مسلمان و
ترک فرستاده
شود."(موقوفات
دفتری شماره
2551).باید
یاداوری شود
که دراصطلاحات
اداری حکومت
عثمانی،منظور
از"ترک"،ترکمن
ها و یوروک ها
بودند.دکتر
چنگیز
اورهونلی،مولف
سیاست اسکان
عثمانی،نوشته
است که ترکمن
های
کارامان،بزور
در قبرس اسکان
داده شده
اند.(ملت لر
اراسی قبرس
مسله لری
کنگره
سی،انکارا،1969).بنا
به اظهار مولف
دیگر،اقای
فاروق سومر،اجداد
ترک های قبرس
ترکمن های
چوکور اووا
بوده
اند.(فاروق
سومر،اغوزلار،صفحه
148).این موج اول
اسکان بود.
بعد از عقب
نشینی دوم
نیرو های
عثمانی از
وین،سلاطین
عثمانی در
یافتند که
نقطه ضعف انها
در کمبود
تولید وکمی
درامد مالیاتی
است.لذا مدیران
عثمانی تصمیم
گرفتند که
تمام قبایل را
برای افزایش
تولید و درامد
مالیاتی
اسکان به
دهند.در سال 1699
فرمانی صادر
شد که بر طبق
ان تمام قبایل
یوروک(کوچ
نشین:مترجم)
باید در قبرس به زور در
قبرس مستقر
شوند.این
فرمان شروع
دومین موج
اسکان قبایل
ترکمن
در قبرس
بود.قبایل ترکمن
دوباره شورش
کردند، که تا
سال 1856 ادامه
داشت.اما از
سال 1700 تا سال 1745
تعدادی دیگر
از قبایل
ترکمن به زور
به قبرس
فرستاده شدند.در
این مدت
تقریبا 2500 خانوار
ترکمن از
قبایل
بیگدیلی،بایات،افشار،قجر
و
بوزدوغان،به
زور در قبرس
اسکان داده
شدند.همانطور
که
میدانیم،سه
طایفه اول،از
زیر شاخه های
بوز اوک،و
طایفه چهارم
از
زیرشاخه،اوچ
اوک است.ازقبیله
های بزرگ،مثل
قبیله
بیگدلی،شاملو
یا دمشقلی،(که
در ایران به
نام
شاهسون،خدابنده
لو،اینانلو و
قاراگوزلو،نامیده
می شوند)، قبیله
بنت اوغلی،طایفه
کور اوغلی از
قبیله
افشار،طایفه
کاچار هلیل از
قبیله
کاچار،طایفه کاراحاجی
از
بوزدوغان،از
قبیله
یورگیر،طایفه
گادیکلو
ازقبیله
بایات،طایفه
کاراکچیلی از
قبیله قایی،به
قبرس فرستاده
شدند.(جهت
جزئیات به کتاب
،تورکیش
سیپروئیت،جلد
2 رجوع نمائید.
در دو موج
اسکان،حدود 50000
ترکمن در قبرس
اسکان داده
شدند.مهمترین
ناحیه اسکان،
استان های
مساریا،و
مسوتو بوده
است،که
ساختاری استپ
مانند و شبیه
اسیای مرکزی
دارد.زمینهای
کشاورزی
بصورت دهکده
های مسکونی به
انها داده شد
ولی انها تا
قرن بیستم به
زندگی دامداری
مشغول و از
کشاورزی
گریزان بودند.درطول
دوران حکومت
عثمانی ها در
قبرس بارها
شورش هائی
علیه حکومت
عثمانی توسط
ترکمن ها در
قبرس،و
خویشاوندان
انها در سوریه
و اناطولی،بر
پا شد.
در نهایت
وقتی دوران ملی
گرائی شروع شد
انها نیز خود
را ترکهای
جدید
شناختند،ولی
حتی امروز نیز
انها اصرار بر
این دارند که
گروهی خاص
هستند و از
ترکهائی که در
سرزمین اصلی
زندگی میکنند
فرق دارند.
در حقیقت،کسی
نمیتواند
بگوید که حق
با انها
نیست،زندگی
عشیره ای در
سوریه و
اناطولی از
زمانهای دور،
و زندگی در
روستاهای
بسته در یک
جزیره برای قرنها،شانس
حفظ خصوصیات
زندگی قدیمی
را به انها
داده است.در
نتیجه ترکهای
قبرس خصوصیات
اولیه مربوط
به دوران قبل
از عثمانی خود
را حفظ کرده
اند زیرا
هیچوقت با تمدن
عثمانی مخلوط
نشدند.این به
ان معنی است
که انها از
همان اغاز
تاریخ شان تا زمان
دوران
ناسیونالیسم،
دامدار باقی
ماندند.و وقتی
کسی در مورد
خصوصیات قبل
از تجدد از
انها سوال
میکند انها
چیزی اضافه بر
انچه بعنوان
فرهنگ از
خراسان و
ماورا النهر
اورده اند
برای نشان
دادن ندارند.فاصله
زمانی موجود
بین زندگی
دامداری و ملی
گرائی در نزد
ملل دیگر،در
بین ترکان
قبرس وجود ندارد،زیرا
انها از فرهنگ
دامداری به
سوی ملی گرائی
جهش نموده
اند.
امروز وقتی
ما از ترکهای
قبرس صحبت
میکنیم، ،
ترکی محاوره
ای بخصوصی را
می بینیم که
تمام خصوصیات
زمان داستان
های دده
قورقوت در قرن
12 را در خود
دارد.زبان
محاوره ای
قبرس،واژگان
فراوانی از
زبان محاوره
ای ترکمنی در
خود دارد که
در زبان
محاوره ای
استانبولی
فراموش شده است.نه
تنها لغات
فراموش شده
بلکه ساختمان
جملات محاوره ای
ترکی قبرس هم
به ترکی
استانبول
تعلق
ندارد،بلکه به
زبان ترکمنی
قدیم وابسته
است.به همین
علت یک ترک
قبرس به راحتی
می تواند صحبت
یک اذربایجانی
و یا یک ترکمن
از
کرکوک،وحتی
با کمی دقت
صحبت یک ترکمن
از مرو،عشق
اباد و یا
جاهای دیگر را
بفهمد.تمام
باورهای
فولکلوریک
ترکمن های
قدیم،هنوز هم
در قبرس زنده
است.ائین
نیایش
پدران،ائین
نیایش درخت
مقدس،ائین
نیاش
دود،ائین
نیایش اب و
اتش.یک محقق
میتواند،تعدادی
از عادات فرهنگی
وابسته به
مراسم مربوط
به شامانیسم
را در انجا
بیابد.مثلا
ناخن را در شب
کوتاه
نکنید،موها را
در شب کوتاه
نکنید،مثلا
اعتقاد" ال
باسماسی"هنوز
در بین ترکهای
قبرس وجود
دارد.یا مراسم
نوروز، هنوز
هم به اسم
"مارت دوگگوزی"
در انجا جشن
گرفته می
شود.علاوه بر
انها بسیاری
از مراسم
فولکلوریک
انها شبیه
ترکمنستان
است.مثلا
مراسم ازدواج
که من در .......؟.......
خوانده ام
،شبیه مراسم
قدیمی ترکهای
قبرس است.الت
موسیقی به نام
"دیللی
دودیک"به
همان نام در
قبرس نامیده
میشود،ولی در
اناطولی،انرا
"نی" و
یا"کاوال"
مینامند..................................